ویلاتون، اجاره ویلا در شمال کشور

غار تمتمه یا تمتمان یکی از تاریخی‌ترین غار های کشور است که در روستایی به همین نام قرار گرفته است. امروزه این مکان را به عنوان کهن ترین سکونتگاه انسان در ایران می‌شناسند. کاوش های متعدد باستان شناسان، مشخص نموده که قدمت این غار به دوره پارینه سنگی باز می‌گردد و روزگاری انسان های آن دوره در آن اقامت داشته اند. یکی از پژوهشگرانی که تحقیقاتی درباره غار تمتمان انجام داده، کارلتون استنلی کوون، انسان شناس آمریکایی بود که در سال 1949 میلادی به بررسی این مکان پرداخت. او قدمت غار تمتمه را 40 هزار سال تخمین زد. این پژوهشگر توانست 2766 قطعه شی که شامل استخوان، دندان و مصوعات سنگی می‌شد را بیابد. بسیاری از آن اشیا، مربوط به استخوان های حیواناتی مانند روباه، اسب سانان، گاو وحشی، آهو، سمور، کفتار، گوسفند سانان و.. بود. تعدادی از این قطعات برای مطالعات بیشتر همراه کارلتون استنلی به کشور آمریکا برده شد. این مکان دارای یک اشکوب و دو شاخه می‌باشد و در طی تحقیقات، آثاری در این مکان کشف شده‌اند که نشان دهنده دخالت انسان برای ساخت غار در قسمت های انتهایی آن است. یکی از ویژگی های جالب این مکان که آن را برای اقامت انسان ها مناسب کرده بود، خنک بودن آن در فصل گرما و گرم بودن آن در فصل سرما می‌باشد. البته طبق نظریه کارلتون استنلی که توسط برخی دیگر از پژوهشگران رد شده، این مکان تنها در فصل تابستان برای اقامت انتخاب می‌شده است. همچنین وجود یک منبع آب (یک چشمه)‌ در نزدیکی این غار، سبب انتخاب این غار برای اقامت شده بود. در حال حاضر نیز آب این چشمه مورد استفاده مردم روستای تمتمان قرار می‌گیرد. طول این غار 35 متر و به شکل مثلث است. طبق نظریه کاوشگران، انسان هایی که در این غار سکونت داشتند، دارای حیوانات اهلی بودند که این نظریه با پیدا شدن چندین آثر از حیواناتی مانند اسب، بز، گاو، گوسفند و... ثابت گردید.  سرانجام در سال 1397 معاون فرهنگي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي اعلام کرد که این غار تعيين حريم شد. بنابراین خاک برداری، تخريب، دخل و تصرف در محوطه حريم غار که ارزش تاریخی و فرهنگی آن را به خطر می‌اندازد، ممنوع است و انجام دهنده آن مجازات می‌شود.

این غار تاریخی در روز 9 بهمن ماه سال 1384 با شماره ثبت 14299 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.

برای بازدید از غار تمتمه یا تمتمان به استان آذربایجان غربی، 20 کیلومتری جاده ارومیه، سرو، روستای تمتمان مراجعه نمایید. این مکان در نزدیکی روستای گجین، شهر ارومیه، قلعه اسماعیل آقا و سه قبر تاریخی مربوط به دوره صفویه قرار گرفته که می‌توان از آن اماکن نیز بازدید نمود. فراموش نکنید که ورود به این غار بدون راهنما و امکانات مورد نیاز، می‌تواند خطرناک باشد.